GEOPOLITIKA OKRUŽENJA 
kao
PREDMET MANIPULACIJE

Omiljena tema vojvođanskih autonomaša je regionalna saradnja.Tema sama po sebi ne bi bila loša da je ne eksploatišu potencijalni separatisti. Zato bode oči činjenica da ljudi kojima smeta svaka saradnja u okviru iste zemlje, tako čežljivo gledaju preko državne međe. Količina tih "posmatrača" je prosto neverovatna, i u njih spadaju sve autonomaške parlamentarne stranke, sve neparlamentarne, mnoštvo autonomaških  nevladinih organizacija, te foruma i grupa građana. Očigledno je da se nalazimo na vrlo ekzaktnom terenu, pa zadivljuje količina utrošene imaginacije. Na opštu sreću svih nas, iza svega toga ne stoje glasači. Odakale ova pojava? Otkuda planovi i erupcija simpatije za rumunsku, mađarsku i hrvatsku provinciju (kojoj se odskora pridružila i Bosna??!!).? Fenomen se da objasniti time da su današnje srpske granice relativno nove (iz 1918. i 1991.) te da one i dalje presecaju emotivne i porodične meridijane starosedelačkog stanovništva (naročito manjina). Ovakva ljudska motovacija je razumljiva (i obesmisliće je ulazak Srbije u EU), ali je potrebno razobličiti autonomašku manipulaciju problemom.

Svi smo svedoci skoro destogodišnje promocije koncepta navodno "prirodnih regionalnih veza" na liniji koju čini  trougao Novi Sad-Osijek-Tuzla, i baš zato ta ideja zaslužuje podrobnije razmatranje. Tim pre što intezitet i kontinuitet njene promocije, već sami po sebi govore da se ne radi o jednokratnom političkom marketingu, nego o smišljnoj strategiji.

U  autonomaškoj propagandi je naveliko obnarodovan zajednički interes susednih regiona (Novog Sada, Osjeka i Tuzle), i on se predstavljao, za nas, kao primaran i bitan. Pri tome se obično govorilo o celoj Vojvodini, kao interesentu integracije, što je inače uobičajeno autonomaško poistovećivanje pokrajine sa njenom prestonicom. Opet, isti oni koji pričaju o presudnosti ovakvog povezivanja, sa druge strane rade sve da se Vojvodina odcepi od matične zemlje.

Međutim, kada se stvari stave na pravo mesto, dobija se jedna druga slika potpuno različita od ponuđene. Potrebno je samo malo detaljnija analiza.

Naime, pokrajina Vojvodina kao makroregija od 2 miliona stanovnika je po prirodi stvari nepodesna za ovakve integracije. Jedan od osnovnih razloga za to je što sama pokrajina i nije regija u istočnoevropskom smislu (nego zbir najmanje tri) pošto je veća jedinica od regija iz susednih zemalja. Osječka županija sa kojom je planirana vojvođanska saradnja je manja od svakog vojvođanskog okruga, dok je Tuzlanski kanton red veličina Srema. 

Zaista, teško je zamisliti kakve veze ima Banat sa Osjekom ili Slavonijom? Isto tako se možemo zapitati o interesima Srema u južnoj Mađarskoj, ili Bačke u rumunskom Banatu (npr. Novog Sada u Temišvaru)? 

Pored toga što je pobrkan red veličina, zaboravljeno je i na razlike u političkom statusu. Vojvodina je pokrajina a županije su samo okruzi sa većim stepenom autonomije. Sve se dakle svodi na to da su za takvu regionalnu saradnju prikladniji okruzi, ali taj nivo je sa naše strane namerno preskočen, iz prostog razloga što se na taj deo granice naslanjaju Zapadnobački okrug i Sremski okrug, žestoka uporišta SPS -a i SRS-a - sve do današnjih dana[1].

Drugu zamerku na velike nade regionalne saradnje (prema Hrvatskoj i Bosni) je iscrtao sam život. Naši građani nemaju realnu predstavu o veličini tih regiona i gradova u našem susedstvu. Njihov tržišni kapacitet i ljudski resurs je na žalost mali.

Sam Novi Sad je veći od svakog znatnijeg grada u okruženju (osim Temišvara), dok Beograd uopšte nije isti red veličina, i njegovo tržište je dvostruko veće od svih ovih gradova zajedno (pored toga što je Novom Sadu geografski najbliži)

Zanimljivo je da srpska Bijeljina, koja je neznatno udaljenija od Beograda (za samo 2 km), ali bliža od svih ostalih gradova iz okruženja, nikada nije ni pomenuta u nekom konceptu integracija (iako je veća čak i od jednog Osijeka). Izostavljanje grada iz  Republike Srpske nam svedoči o tome da ekonomski motivi i nisu bili primarni u pomenutoj viziji (mada se od strane sastavljača predstavljaju kao suštinski). To je ustaljena praksa autonomaša, da usko političke zahteve kamuflažno legitimišu ekonomijom (koje u realnosti nigde nema).

Iz već priložene mape je vidljivo ko sa kim ima stvarnog interesa da sarađuje, i koliki je značaj beogradskog tržišta za industriju i poljoprivredu Vojvodine (tim pre što su i Slavonija, i južna Mađarska, i temišvarski Banat, za Vojvodinu poljoprivredna konkurencija, a ne tržište).

Sa druge strane, primetan problem gravitacije imaju svi veliki gradovi u okruženju Vojvodine, jer ih je državna granica odsekla i "decentrirala" naspram matične političke jedinice, i suzila im zaleđe. U periodu političke nestabilnosti takvi gradovi su ostajali bez investicija, ali i u mirnim vremenima ih prati hendikep umanjenog lokalnog tržišta. To se sve vidi iz priložene mape

Ovaj fenomen (nezavisno od nedovoljne veličine tih gradova) od njih pravi najveće interesente regionalizacije, prema kojima su Novi Sad i Beograd jači partneri (manje zainteresovani). U pokrajini samo Subotica imao istovetan  problem perifernosti, i on je u mnogome uticao na njen istorijski razvoj u vremenima posle iscrtavanja postojećih granica.[2]

Novi Sad nema probleme o kojima se govori, i slobodno se može reći da je sa tog aspekta superioran u regionu, baš kao i Beograd. Iako evropske integracije drastično smanjuju štete od opisanog fenomena, hendikep perifernosti okolnih gradova će u nekoj manjoj meri uvek biti prisutan iz administrativnih i političkih razloga, dok bi u potencijalnoj regresiji na stare nacionalne ekonomije i države, taj faktor ponovo zaživeo.

Iz priložene šeme se vidi procenat političke kontrole okruženja svakog grada pojedinačno (pun krug bi označavao idealni maksimum). Više je nego jasno da su Tuzla, Segedin i Osjek periferne aglomeracije u odnosu na matičnu državu, i stoga najviše zainteresovani za regionalne integracije - dok su Beograd, Novi Sad i Temišvar u neuporedivo većoj meri "samodovoljni".

Smisao ovog razmatranja nije da opovrgne potrebu za saradnjom, niti da propoveda autarhiju. Njegov smisao je da ukaže na pravu meru potreba i prioriteta, te intezitet privrednih motiva sa svake strane pojedinačno. Ovim se samo želi reći da je Novi Sad "lepša devojka" od Osijeka i Tuzle, što autonomaši ne bi želeli da priznaju, jer im nije cilj istinska reginalna saradnja kolko razbijanje veza sa Beogradom (gde nas opet predstavljaju kao "lepše" nego što zapravo jesmo). Istinski ekonomski prioritet Vojvodine je svakako Beograd (velik skoro koliko i sama pokrajina) pa je besmisleno kidati takve veze na uštrb kompenzacija sa patuljastom okolinom. Naročito zato što te dve stvari ne isključuju jedna drugu. U aktuelnoj prekograničnoj orjentaciji, kao što je to u svakoj politici, bitno je da kao građani Vojvodine imamo tačne predstave o svojim vrednostima i potencijalima (naspram okruženja). Moramo da znamo da su interesi okruženja u svakom potencijalnom povezivanju veći nego naši, što je jako važno u artikulisanju naših  pozicija.

Zato je očigledno da svi oni koje u pokrajinskim vlastima prećutkuju ove činjenice, rade za interese suseda a ne Vojvodine (svesno ili nesvesno). Može biti i da je sve plod autonomaškog neznanja i amaterizma, ali to opet nije izgovor (nego još veći argument protiv nekompetentnih "čuvara pokrajinskog interesa").

Ali za nas Vojvođane je svakako najbitnije da razobličimo ekonomske i geopolitičke maske promotera antagonizma prema Beogradu, pošto su baš ekonomija i geopolitika najveći argumeti Beograda - i u Bačkoj, i u Banatu, i u Sremu.

Život u komunističkoj Jugoslaviju možda to nije mogao najbolje da promoviše, ali kapitalistička ekonomija će sve ove potencijale  brzo realizovati.

Da se naspram autonomaške demagogije ne suprotstavlja druga demagogija, lako je dokazivo razlaganjem izrečene teze na bezbroj očitih činjenica. Svaka od njih za odnose sa Srbijom, znači prednost, i to seže do te mere da i zbog običnog vodotoka svaki šlep iz Sente, Apatina ili Novog Sada reka  besplatno nosi do Beograda.[3] Prema Beogradu postoji relativno funkcionalna putna i železnička mreža. Ne postoje veće prirodne prepreke, dok su  kulturne,  jezičke i rodbinske veze moćna spona i obostrani kredit.[4]

Sve nam to govori da je ustvari Beograd najveći Vojvođanski grad, i da je on prirodni završetak Srema i Banata, kome ova dva kraja većinski gravitiraju. U širem smislu od Srema i Banata, isto se odnosi i na Bačku.

 * * *

Autonomaška geopolitička manipulacija bi zato bila "pretnja iz prazne puške" da lideri nekih tzv. vojvođanskih stranaka, u periodu posle pada Miloševića,  nisu počeli da se bave pravom geopolitikom, i to na našu štetu. Jedan od korifeja autonomaškog pokreta je javno komentarisao rad komisija za razgraničenje sa Hrvatskom - u pravcu davanja Hrvatima "mostobrana" u Bačkoj (dela teritorije sa naše strane Dunava !). Tako se još jednom pokazalo da su tzv. vojvođanski patrioti, možda ipak patrioti neke druge zemlje.