Mario Kalik

Ideološka konstrukcija

Povodom teksta „Izvinjenje kao moralna toljaga” („Politika”, 28. 06.)

Profesor Kuljić završava svoj tekst „Izvinjenje kao moralna toljaga” stavom da će predsednik Tadić „verovatno biti pamćen kao balkanski Vili Brant”. I zaista, mnogi već dugo očekuju da se pojavi „balkanski Vili Brant”, počev od jednog dela domaćeg javnog mnenja, preko većinskog mnenja u susednim državama, do mnenja zapadne političke elite. Ovo mnjenje je imalo i još uvek ima dominantnu ulogu u tumačenju ratova na prostoru bivše Jugoslavije. Imajući u vidu analogiju sa nekadašnjom Nemačkom, koja se neretko koristi u ovom diskursu, raspored uloga je sledeći: Slobodan Milošević je bio „balkanski Hitler” koji je, nalik svom istorijskom prethodniku, „vodio imperijalističke ratove na Balkanu”; Srbija kojom je vladao trebalo je da postane „Velika Srbija”, kao što smo nekada imali „Veliki Treći Rajh”; Srebrenica je „pandan Aušvicu”, a Haški tribunal „Nirnberškom sudu”. Bombardovanje SRJ dobija unutar ove slike svoj smisao, ono odgovara savezničkom bombardovanju nemačkih gradova. U skladu s ovakvom slikom, logično je i da neko bude Vili Brant; njegovu ulogu preuzeo je aktuelni predsednik Srbije, kome je inače cilj da „Srbija ne liči na nekadašnju”.

Prosvetiteljski postupak, vođen zahtevom za istinom/znanjem, razotkriva ovu dominantnu sliku kao ideološku konstrukciju. On kaže da je ovakva dominantna predstava o tragičnim događajima iz 90-tih godina izraz dominacije liberalno-kapitalističkih centara planetarne moći, koji su i glavni uzročnici poslednjih ratova. Vladajuća ideologija je ideologija vladajuće klase. Prvobitni zločin, onaj koji dovodi do rata, koji je uslov mogućnosti potonjih ratnih zločina, jeste zločin protiv mira, i za njega su odgovorne zapadne sile. Svojim delovanjem one su dovele do ratnog ishoda jugoslovenske krize koji nije bio „istorijska nužnost”. Ideologija treba da legitimiše ovakvo delovanje tako što će odgovornim za rat učiniti onoga koji je zapravo prva i neposredna žrtva tog rata, a to su vlast, država i narod koji su se suprotstavili razbijanju Jugoslavije. Nakon pada Berlinskog zida, postojanje jake, nezavisne države kakva je bila bivša Jugoslavija, bilo kao SFRJ ili SRJ, predstavljalo je smetnju prodoru pljačkaškog divljeg kapitalizma na Istok. Odbrana nacije tada ima levi karakter, što je inače slučaj u revolucionarnim kretanjima „malih” naroda, u kojima dolazi do plodotvorne sinteze nacionalnog i socijalnog oslobođenja. „Otadžbina ili smrt” lozinka je latinoameričkih revolucija koja danas ponovo dobija na snazi u Čavezovoj pojavi. Deo tog nasleđa može se iščitati u borbi srpskog naroda i države za nacionalni suverenitet i dostojanstvo tokom 90-tih godina, naspram agresivne invazije transnacionalnih korporacija i organizacija koje su zapravo instrumenti imperijalističkog nacionalizma SAD-a i evropskih sila. Liberalna ideologija ovih sila napada otpor „malih” kao „totalitarizam”, komunistički ili fašistički, uglavnom bez ikakve razlike. U slučaju „Miloševićeve” vlasti govorilo se o jednom i drugom, po potrebi. Patriotizam onih koji su sledili tu politiku ideološki se napadao kao „velikosrpski nacionalizam”, odnosno šovinizam. A trebalo je da prikrije istinski šovinizam „velikih” koji i danas „brani” svoje nacionalne interese desetinama hiljada kilometara daleko od granica svoje države. U tu svrhu poslužila je ona analogija sa nacističkom Nemačkom, vešto plasirana kroz dominantne medije, tako da većinsko javno mnjenje na Zapadu, a dobrim delom i kod nas, i dalje deli taj stav prema prirodi ratova u bivšoj Jugoslaviji. Uprkos tome što analogiju daleko pre treba tražiti u postupanju onih koji, nalik Hitlerovoj Nemačkoj, ne poštuju međunarodno pravo i vode imperijalističke ratove po čitavom svetu. Kao i tada, materijalni resursi su u osnovi svega.

diplomirani filozof, Beograd

[objavljeno: 03.07.2007.]