Petar Kunić

BOSNA I HERCEGOVINA U POSTIZBORNOM PERIODU

Prima facie znalo se da će zauzimanjem ključnih pozicija u strukturama vlasti zajedničkih institucija Bosne i Hercegovine od strane Stranke za Bosnu i Hercegovinu, a uz obilatu pomoć Stranke demokratske akcije, rad zajedničkih institucija biti otežan, da ne kažem – blokiran. Cilj je prepoznatljiv: uvjeriti Evropsku uniju i SAD da država ne može funkcionisati zbog loših ustavno-pravnih rješenja ustanovljenih Dejtonskim sporazumom. Za ostvarenje ovog cilja pomenuti akteri ne biraju sredstva jer, po njihovim prosudbama, treba iskoristiti prisustvo OHR-a i natjerati ga preko određenih međunarodnih krugova da nametne rješenja. To je razlog što su se upravo ove stranke, uz podršku ostalih stranaka bošnjačke provenijencije, grčevito borile za produženje mandata i održavanje tzv. bonskih ovlaštenja OHR-a za još godinu dana.

Prema mišljenju lidera Stanke za BiH gospodina Silajdžića, sadašnja ustavna rješenja su neodrživa (iako upravo njegova stranka nije prihvatila aprilski paket ustavnih promjena prema kojima je izvršena znatna centralizacija određenih nadležnosti) jer dijele državu na dva dijela. Njega naročito bode u oči Republika Srpska, koja ne može opstati jer je, kako ističe, nastala na genocidu. Na ovom tragu nije teško zaključiti da se Silajdžić, uz podršku ostalih stranaka bošnjačke provenijencije, zalaže za takvo ustavno uređenje BiH koje ne bi sadržavalo Republiku Srpsku. Nažalost, takvo stanovište dijeli i veći dio stranaka hrvatske provenijencije.

Mora se priznati da za ovakvo Silajdžićevo opredjeljenje i politiku veliki dio krivice snosi ne samo OHR već i dio međunarodne zajednice, koji su godinama ne samo tolerisali nego i favorizovali ovakvu politiku. Republika Srpska je bila dežurni krivac za neuspjehe Bosne i Hercegovine. U kontinuitetu se proizvodila krivnja jedne strane, a potom su često slijedile kazne i antiustavne reforme koje su, po pravilu, bile na štetu Republike Srpske. O Republici Srpskoj pisalo se i piše ružno, s puno opakosti i mržnje, i sve je tolerisano i tolerišu ključni igrači međunarodne zajednice. Mediji iz Federacije i Hrvatske su godinama pravi poligoni čudovišnog i patološkog antisrpstva. Njihovi reprezentanti laži i prevare dominirali su političkim ambijentom BiH.

Nažalost, upravo u posljednje vrijeme oni su vaskrsli i stvaraju atmosferu nestabilnosti, netrpeljivosti i netolerancije. Vodi se koordinirano kampanja iz Sarajeva i Zagreba protiv srpskog korpusa povodom presude Međunarodnog suda pravde kojom se utvrđuje da Srbija nije odgovorna za genocid na lokalitetu Srebrenice. U stvari, reč je o medijskoj inkviziciji protiv srpskog naroda u cjelini. Paralelno s tim, otvara se pitanje izdvajanja Srebrenice iz ustavno-pravnog sistema RS, zatim podnošenje prijedloga bošnjačke delegacije u Parlamentarnoj skupštini Savjeta Evrope za donošenje rezolucije o Srebrenici bez znanja srpskih delegata.

Naravno da se van tog konteksta ne može posmatrati i ponašanje ultra vires ministra spoljnih poslova u vezi s dvojnim državljanstvom na osnovu Sporazuma sa Srbijom, kao i pojava vehabizma, religijskog pokreta koji nije nimalo bezazlen. Proizvodnja krivice Republike Srpske ima zadatak ne samo da oslabi poziciju Republike nego i da je stavi u inferioran položaj, sve u cilju sprovođenja reformi koje idu na štetu Republike i slabe njen političko-pravni subjektivitet. Dejtonski sporazum se uzima za jednokratnu upotrebu (koji je uspostavom mira završio svoju misiju), dok se Ustavu BiH daje nominalni a ne normativni karakter. Svaki zastoj u sprovođenju reformi kvalifikuje se kao opstrukcija evropskih integracija i, kao po pravilu, pronalazi se žrtveni jarac – a to je Republika Srpska.

Na ovom tragu vodi se i medijska kampanja iz Sarajeva protiv predsjednika vlade Republike Srpske Milorada Dodika, koji se čak proglašava nacional-socijalistom. Samo zato što je odbacio svaki vid inženjeringa pristanka i uslovljavanja, tj. kršenja Ustava BiH na štetu Republike Srpske. Usprotivio se bošnjačkoj kulturi isključivosti koja eliminiše svaki vid kompromisa i pokazao da je kultura zavisnosti i stalnog popuštanja na srpskoj strani prošlost i da stvaranje uslova za funkcionisanje pravne države ne ide zajedno s rušenjem ustava, što – u najmanju ruku – predstavlja vrhunac licemjerstva. Silajdžićeva teza da je Republika Srpska nastala na genocidu je neprihvatljiva. Nažalost, lokalni genocid i pozicija žrtve želi se instrumentalisati za ostvarivanje političkih ciljeva. Naravno da su Bošnjaci u ratu imali velike žrtve, to treba priznati, ali i njihove vođe treba da priznaju žrtve koje su bile na srpskoj strani, a takođe nisu male. Ako se Silajdžićeva teza postavi principijelno, postavlja se pitanje nastanka Bosne i Hercegovine kao federalne jedinice bivše FNRJ. Koristeći ovaj kriterij, i BiH je nastala na stravičnom genocidu nad srpskim narodom, u čemu se izdvaja Donja Gradina. To je faktično stanje koje je notorna činjenica. Genocid ne zastarjeva. Uostalom, najveći genocid na Balkanu desio se u Jasenovcu, u kvislinškoj tvorevini Nezavisnoj Državi Hrvatskoj, pa bi se i njena državotvornost mogla dovesti u pitanje.

Druga Silajdžićeva teza da BiH ne može funkcionisati jer je podjeljena država, ne odgovara istini iz prostog razloga što Bosna i Hercegovina nije podjeljena država, već država sastavljena od dva dijela (dva entiteta, odnosno dvije federalne jedinice). Očito mu smeta federalna država koja omogućava ravnopravnost naroda na ovim prostorima. Ovakva država smeta onima koji žele dominaciju, žele da vladaju drugima. BiH nije podjeljena država, nego je preuređena njena unutrašnja struktura.

Upravo zbog toga borba za federalni tip organizacije vlasti u Bosni i Hercegovini često se označava kao nacionalistička kategorija od strane šovinističke propagande, koja, nažalost, uspjeva da instrumentalizuje određene krugove međunarodne zajednice. Iz tog razloga za Republiku Srpsku očuvanje federalnog uređenja vlasti u BiH ima principijelan značaj. Narušavanje političko-pravnog kapaciteta Republike Srpske prenošenjem nadležnosti s entiteta na državu mora postati prošlost. Republika Srpska kao dio Bosne i Hercegovine mora prihvatiti evropske vrijednosti i razumno se prilagođavati savremenom svijetu, uz racionalan pristup održanja svog identiteta i svojih kulturnih i duhovnih vrijednosti.

Unitarizacija je neprihvatljiv projekat za Republiku Srpsku jer ignoriše etničku složenost i državno-pravno zanemaruje etničku pripadnost. Evropske integracije da, ali ne po cijenu gubljenja vitalnih nadležnosti Republike (npr. policija i unutrašnji poslovi, visoko obrazovanje itd.). U tom smislu, politička elita u Republici Srpskoj mora okupiti ljude na ideji zajedništva, okupiti rasutu energiju, biti na nivou istorijskog zadatka. Kulturu zavisnosti i podaništva treba odbaciti jer nipodaštava oslonac na vlastite vrijednosne stavove. Imajući u vidu činjenicu da su već brojne nadležnosti s entiteta prenete na zajedničke institucije, BiH se može okarakterisati kao klasična federacija s dovoljnim brojem nadležnosti. Aktivnosti treba usmjeriti na izgradnju postojećih institucija, kako državnih, tako i entitetskih. Potrebna je bolja upravljačka struktura i institucije koje će stvoriti uslove za ekonomski razvoj, nove navike, mentalitet društva koje uči i cijeni znanje. Politička elita biće prihvaćena srazmjerno svom principijelnom odnosu prema ključnim pitanjima, posebno prema interesima naroda i interesima Republike Srpske.