Redovan broj NSPM, vol XII, no.1-4

UVODNIK

Uprkos nesumnjivo kontraverznim reakcijama, pokušajima prećutkivanja, pa čak i odbojnosti i gotovo automatskom diskvalifikovanju od strane šire publike i dela naučne zajednice, delo Karla Šmita u savremenim raspravama iz političke filozofije i teorije zauzima istaknuto mesto. Teorijska radikalnost Šmitove pozicije, njegov nacistički angažman, posleratno zatočenje u američkom zatvoru, dosledno neodustajanje od sopstvenih teorijskih stavova, a naročito uočljiva i upečatljiva funkcionalnost Šmitove teorije neprijatelja za objašnjavanje događaja na svetskoj političkoj sceni – baš kao i suprotstavljena gledišta prema kojima najnoviji (ne)politički fenomeni, od globalizacije do terorizma, svedoče da ova teorija, navodno, više „ne radi“ – pokazuju da je Šmit nezaobilazna teorijska figura, polazeći od koje se i danas mora odre|ivati gotovo svako ozbiljno promišljanje politike i političkog.

Ma koliko bili protivni toku savremenog političko-filozofskog mejnstrima, i ma koliko da se, na prvi pogled, protive „zdravom razumu“, a još više našim modernim moralno-političkim intuicijama, mora se priznati da pojedini Šmitovi stavovi imaju i te kako snažno teorijsko utemeljenje i, čini se, ne manju empirijsku i istorijsku potporu. Ako je neprijatelj, kako tvrdi Karl Šmit, konstitutivan za određenje političkog, odnosno ako politička subjektivnost doslovno zavisi od figure neprijatelja, onda se neprijatelj uvek i nužno mora proizvoditi. A ako se neprijatelj neprestano mora proizvoditi, kako je, i da li je uopšte moguće govoriti o miru – naročito o kantovskom „večnom miru“? Ako se, najzad, bez politike – shvaćene ne kao tehnologija vladanja, već kao uslov mogućnosti zajedničkog života ljudi – ako se, dakle, bez politike ne može, onda se, sledimo li Šmita, ne možemo „odreći“ neprijatelja čak i ako bismo to želeli, i čak i da smo najmiroljubiviji stanovnici kosmosa, a ne izdanci agresivne vrste homo sapiensa. Jer, opominje Šmit, ukoliko ne uđemo u igru neprijateljstva, pravdajući to, na primer, odsustvom želje da se bavimo „prljavom“ politikom, ili pak verom u prevazilaženje i ukidanje političke sfere, ono političko svejedno neće nestati, ali će nestati narod koji se u toj dijalektici prijateljstva i neprijateljstva ne snalazi, ignoriše je ili izbegava. Nestaje, kaže Šmit, slab narod.

Utoliko je ovaj broj NSPM pokušaj da se o Šmitu iznova progovori, da se podstakne rasprava o ključnim momentima njegove teorije – i to upravo na ovim, srpskim, balkanskim i ex-yu prostorima, koji kao da su tokom poslednjeg veka bili arena za isprobavanje, kako šmitovskih, tako i onih radikalno antišmitovskih, raznih utopijsko-političkih koncepata.

U ovom izboru najpre donosimo dva dragocena dokumenta. Prvi je prevod zapisnika sa saslušanja Šmita u američkom zatvoru 1947. godine, a drugi je njegov poslednji intervju koji je dao u dubokoj starosti, svega nekoliko godina pre smrti, i koji predstavlja neku vrstu njegove intelektualne autobiografije. Tematski i teorijski raznorodni tekstovi Petra Bojanića, Nevena Cvetićanina, Milorada Belančića i Vladimira Milisavljevića sačinjavaju domaći blok o Šmitu, čemu valja dodati i prevod teksta savremenog italijanskog filozofa Đorđa Agambena, teoretičara čiji su recentni radovi u velikoj meri doprineli reaktuelizaciji Šmita na svetskoj sceni, i pokrenuli lavinu novih interpretacija i čitanja Šmita iz drugačije perspektive. Najzad, Šmitu, odnosno knjigama o njemu, posvećeni su instruktivni osvrti Saše Gajića i Bogdane Koljević, kao i prilog Ksenije Radović koja prikazuje prvu monografiju o Šmitu na srpskom govornom području.

U vezu sa Šmitom mogu se, indirektno, dovesti i tekstovi objavljeni u drugim rubrikama ove sveske (Baština, Ogledi), s obzirom na to da se svi bave njegovim omiljenim temama (država, pravo, politika), a neki od njih (Mladen Đorđević, Mileva Tomić) i razdobljem između dva svetska rata, koje je bilo zlatni period Šmitovog stvaralaštva, kao i podnebljem za koje je iz biografsko-sentimentalnih razloga bio emotivno vezan.